លោកបណ្ឌិត កេង វ៉ាន់សាក់ កាលនៅរស់ (រូបថតវិទ្យុអាស៊ីសេរី)
លោកសាស្ត្រចារ្យ កេង វ៉ាន់សាក់ កើតនៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩២៥ នៅភូមិកំពង់បឹង ស្រុកកំពង់លែង ក្នុងខេត្រកំពង់ឆ្នាំង ។ បិតានាម កេង ស៊ីផាន់ និងមាតានាម ជៀស ហន ។ បន្ទាប់ពីបានប្រឡងជាប់មធ្យមសិក្សាប័ត្រភាគទី២ផ្នែកទស្សនវិជ្ជានៅឆ្នាំ១៩៤៦ លោកបានទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសបារាំង ។ ទន្ទឹមគ្នានឹងការសិក្សា លោកបានធ្វើការជាសាស្ត្រាចារ្យជំនួយភាសាខ្មែរនៅសាលាជាតិជីវភាសាបូព៌ាប្រទេស (Ecole nationale des Langues orientales vivantes) នៅក្រុងប៉ារីសនៅឆ្នាំសិក្សា១៩៤៧‑១៩៤៨ និង ១៩៥១‑១៩៥២ ។ នៅចន្លោះពេលនោះ លោកបង្រៀនភាសាខ្មែរនៅសាលាសិក្សាផ្នែកបូព៌ា និងអាហ្វ្រិកនៃសាកលវិទ្យាល័យក្រុងឡុងដុន (School of Oriental and African Studies, London University) ក្នុងឆ្នាំសិក្សា១៩៤៨‑១៩៥០ ។ លោកបានប្រឡងជាប់បរិញ្ញាប័ត្រអក្សរសាស្ត្រផ្នែកទស្សនវិជ្ជានៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និងមនុស្សសាស្ត្រក្រុងប៉ារីសនៅឆ្នាំ១៩៥១ ។ ភរិយាលោកនាម ស៊ុយស្ហាន កុលលើវីល (Suzanne Colleville) ។
អ្នកស្រី ស៊ុយស្ហាន‑កេងវ៉ាន់សាក់ (១៩២១‑២០០៣) បានប្រឡងជាប់បរិញ្ញាប័ត្ររូបវិទ្យានាឆ្នាំ១៩៤៣ នៅមហាវិទ្យាល័យក្រុងកង់ (Caen) ។ អ្នកស្រីបានយកចិត្តទុកដាក់លើការសិក្សាផ្នែកអាស៊ីអគ្នេយ៍ ហើយអ្នកស្រីបានប្រឡងជាប់សញ្ញាប័ត្រភាសាថៃនាឆ្នាំ១៩៤៥ ហើយបានប្រឡងជាប់សញ្ញាប័ត្រភាសាលាវ និងភាសាខ្មែរនាឆ្នាំ១៩៤៧ ។ ទន្ទឹមនឹងការសិក្សាទាំងនេះ អ្នកស្រីបានសិក្សាអក្សរសាស្ត្របារាំង ប្រវត្តិសាស្ត្រសិល្បៈ និងភូមិវិទ្យាទួទៅ ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ អ្នកស្រីបានបង្រៀនភាសាថៃ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៤៧ បានទទួលការតែងតាំងជាសហការិនីវិទ្យាសាស្ត្រនៅក្រសួងឧតុនិយមជាតិប្រទេសបារាំង ។ នាឆ្នាំសិក្សា១៩៥១‑៥២ អ្នកស្រីបានបង្រៀនភាសាលាវនៅសាលាភាសាបូព៌ា (Langues Orientales) ជំនួសលោកសាស្ត្រាចារ្យ រេ‑នន (M. Reinhorn) ។ អ្នកស្រីបានលះបង់ការងារដ៏ប្រពៃនៅប៉ារីសរបស់អ្នកស្រីដើម្បីចូលទៅនៅភ្នំពេញតាមស្វាមីនាឆ្នាំ១៩៥២ ហើយអ្នកស្រីបានធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យរូបវិទ្យានៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ វិទ្យាស្ថានជាតិគរុកោសល្យ និងបន្ទាប់មកបានបង្រៀននៅមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រភ្នំពេញរហូតដល់ចុងឆ្នាំសិក្សា១៩៧១ ។ អ្នកស្រីបានបង្រៀនសិស្ស និងនិស្សិតនៅស្រុកខ្មែរជាច្រើនជំនាន់ ។ នាពេលចុងក្រោយអ្នស្រីបានត្រឡប់មកធ្វើការនៅប្រទេសបារាំងវិញនាខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៧១ រហូតដល់ពេលចូលនិវត្តន៍ ហើយបានរស់នៅជាយក្រុងប៉ារីសក្នុងស្រុកម៉ុងម៉ូរ៉ង់ស៊ី (Montmorency) លុះដល់អវសានជីវិតនាឆ្នាំ២០០៣ ។
បន្ទាប់ពីបានបង្កើតអង្គុលីលេខអក្សរខ្មែរនៅឆ្នាំ១៩៥២ លោកសាស្ត្រាចារ្យ កេង វ៉ាន់សាក់ បានត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញ ហើយបានទទួលមុខនាទីជាសាស្ត្រចារ្យនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិនៅក្រុងភ្នំពេញពីឆ្នាំ១៩៥២ ដល់១៩៥៨ ។ លោកជាមេដឹកនាំ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ នៅពេលបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិសកលនៅឆ្នាំ១៩៥៥ បន្ទាប់ពីការគ្រោងទុកដោយសិទ្ធិសញ្ញាក្រុងហ្សឺណែវ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ ។ លោកបានប្រឆាំងដោយចេញមុខនឹងរាជបល្ល័ង្ក ជាពិសេសគឺប្រឆាំងផ្ទាល់នឹងសម្ដេចនរោត្តមសីហនុ ជាស្ថាបនិកនៃគណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម ។ បន្ទាប់ពីបរាជ័យនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ រដ្ឋាភិបាលបានចាប់លោកដាក់គុកនៅថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ដល់ថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៥ ។ ពេលចេញពីពន្ធនាគារ លោកបានបោះពុម្ពផ្សាយកម្រងកំណាព្យដែលលោកបាននិពន្ធក្នុងពេលជាប់គុក ហើយកម្រងកំណាព្យនេះបានទទួលឥទ្ធិពលដ៏ខ្លាំងក្លាទៅលើកវីនិពន្ធខ្មែរនៅជំនាន់នោះ ។ នៅឆ្នាំ១៩៥៨ លោកមានតួនាទីជាប្រធានគណៈកម្មការពិនិត្យសៀវភៅអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅមធ្យមសិក្សា ។ ពីឆ្នាំ១៩៥៨ ដល់ ១៩៦២ លោកមានតំណែងជាព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និងមនុស្សសាស្ត្រ និងជាចាងហ្វាងវិទ្យាស្ថានជាតិគរុកោសល្យ (១៩៥៨‑១៩៦០) ហើយលោកបានទៅបង្រៀនអក្សរសាស្ត្រ វប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និងមនុស្សសាស្ត្រ ហើយនិងពុទ្ធិកសកលវិទ្យាល័យភ្នំពេញរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៨ ។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៦៨ រដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់លោកឲ្យលែងបង្រៀន ហើយបានឲ្យភ្នាក់ងារឃ្លាំមើលគេហដ្ឋានលោកទៀតដោយលោកជាប់ចោទថា ជាអ្នកបំបះបំបោរនិស្សិត និងសិស្សនានាឲ្យធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលជំនាន់នោះ ។ អាជ្ញាធរជំនាន់នោះបានឆែករុករកនៅផ្ទះសាស្ត្រាចារ្យនេះឃើញមានសៀវភៅ «ម៉ាក,ម៉ៅ» និងទស្សនាវដ្ដីប្រទេសចិន ។ល។ នៅបណ្ណាល័យផ្ទាល់របស់លោក ជាហេតុនាំឲ្យអាជ្ញាធរក្រសួងសន្តិសុខចាប់លោកឃុំនៅរាជបណ្ឌិតសភានគរបាល ជាមួយលោក សូនែម និងលោកភួង តុន ដោយចោទថា ជាពួកកុម្មុយនិស្តនិយម បានបំបះបំបោរនិស្សិត និងប្រជាជនឲ្យប្រឆាំងនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្ត្រនិយម ។
បន្ទាប់ពីសភាពការណ៍នយោបាយនៅឆ្នាំ១៩៧០ ដែលធ្វើឡើងដោយឧត្ដមសេនីយ លន់ នល់ ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាសាធារណរដ្ឋខ្មែរ រដ្ឋាភិបាលថ្មីបានផ្ដល់នីតិសម្បទាឲ្យលោកវិញ ហើយបានបង្កើតវិទ្យាស្ថានខ្មែរ‑មន ដោយតែងតាំងលោកជាមេដឹកនាំស្ថាប័ននេះក្នុងគោលបំណងលើដំកើងវប្បធម៌ខ្មែរ‑មនឲ្យខ្ពង់ខ្ពស់ដើម្បីឲ្យជនជាតិខ្មែរមានមោទនភាពជាខ្មែរ និងបង្រួបបង្រួមខ្មែរជាទួទៅនៅជុំវិញកេត្ដិ៍មរតកវប្បធម៌ នេះជាអាវុធទប់ទល់នឹងការរំលោភបំពានពីសំណាក់បរទេស ។ លោកបានធ្វើនិក្ខេបបទមួយដែលបានការពារនៅសាកលវិទ្យាល័យស្ហ័កបោន (Sorbonne) នៅឆ្នាំ១៩៧១ មានចំណងជើងថា «ការស្រាវជ្រាវរកឬសគល់មួយនៃវប្បធម៌ខ្មែរ (Recherche d’un fond culturel khmer)» ។ សាស្ត្រាចារ្យ កេង វ៉ាន់សាក់ ជាបញ្ញាជនមួយរូបដ៏កម្រដែលមានចក្ខុវិស័យ និងគំនិតសកលវែងឆ្ងាយលើវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរយើង ។ សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះមានឥទ្ធិពលទៅលើសាស្ត្រាចារ្យអក្សរសាស្ត្រខ្មែរជាច្រើនជំនាន់នៅស្រុកខ្មែរយើង ។ ក្រោយមកបានទទួលតំណែងជាភូឈួយប្រតិភូអចិន្ត្រៃយ៍នៅអង្គការ UNESCO ក្នុងក្រុងប៉ារីសនៅឆ្នាំ១៩៧១ ហើយបន្ទាប់មកមានតួនាទីជាភារធារីនៃរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋខ្មែរប្រចាំប្រទេសបារាំងពីខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៤ ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ។ លោករស់នៅម៉ុងមូរ៉ង់ស៊ី (Montmorency) នៅជាយក្រុងប៉ារីស រហូតដល់ពេលទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ត្រូវនឹងថ្ងៃ៦រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំជូត ។ លោកបាននិពន្ធរឿងល្ខោន២ កម្រងកំណាព្យ និងសិក្សាកថាជាច្រើន ៖
១.រឿងល្ខោន
- សាច់ពុំបានស៊ីយកឆ្អឹងព្យួរក ៥ឈុត សម្ដែងនៅឆ្នាំ១៩៤៤
- អន្ទិតគោលោត ៥ឈុត សម្ដែងនៅឆ្នាំ១៩៤៥ (ពណ៌នាពីបញ្ហាទំនៀមនិយម និងទំនើបនិយម) ។
២.កំណាព្យ
- ចិត្តក្រមុំ, ភ្នំពេញ, ១៩៥៤
- គុកកាមកិលេស, ភ្នំពេញ, ១៩៥៦
- អន្ត្រែងៗ ក្រលិតក្ដឯង អន្ត្រែងឱយគេ, Montmorency, 1972
- ឱយតែខ្មែររស់, Montmorency, 1972
- ធើទៅអាថា, Montmorency, 1978
- អាទួអាទា, Montmorency, 1979
- ខ្មែរស្លាប់ខ្មែររស់, Montmorency, 1981
- ចិនទេសង់អង្គរ, Montmorency, 1986
៣.សិក្សាកថា
- មូលភាពនៃការបង្កើតពាក្យថ្មី, ភ្នំពេញ, មហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ, ១៩៦៤
- សូរស័ទ្ទខ្មែរ, ភ្នំពេញ, មហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ, ១៩៦៦
- Quelques aspects de la littérature Khmère, Phnom Penh, Faculté des Lettres, 1965 (បោះពុម្ពឡើងវិញ “Réflexion sur la litérature khmère”, La revue française “présente le Cambodge”, Paris, 1968, p. 31-34)
- RāmKer ou Rāmāyana khmer, Phnom Penh, 1969
- Recherche d’un fond culturel khmer, thèse de doctorat de 3ème cycle, Université de Paris IV, 1971
- Aperçu de la Révolution Polpotiste (Khmer-Rouge), Montmorency, 1977
- Tragédie d’un peuple (khmer), Montmorency, 1981 (poème).
ចំពោះ «គ្រូធំ» នេះ មានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងក្លាណាស់ទៅលើសិស្ស និស្សិត និងសាស្ត្រាចារ្យភាសាខ្មែរនានាពេញទាំងប្រទេស ។ កាលនៅយុវវ័យ លោកបានសរសេរកម្រងកំណាព្យ «ចិត្តក្រមុំ» មាន ១១កំណាព្យ ហើយអត្ថបទទី១ សរសេរនៅឆ្នាំ១៩៤៥ កាលលោកនៅជាសិស្សវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ។ កម្រងអត្ថបទទាំងនេះ លោកតាក់តែងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥‑១៩៥០ គឺពេលលោកនៅជាសិស្ស និងនិស្សិតនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ ក្រុងភ្នំពេញ នៅក្រុងឡុងដុង និងនៅក្រុងប៉ារីស ។ កម្រងកំណាព្យនេះសរសេរឡើងក្នុងរចនាបទទំនៀមគឺគោរពវិធីចាប់ចុងចួនដូចកំណាព្យសម័យមុនៗដែរតែអត្ថន័យអត្ថរសពាក្យពេចន៍ពោរពេញទៅដោយតថនិយម គឺបង្ហាញពីការរញ្ជួយចិត្តរបស់កវីផ្ទាល់ និងភាពពិតនៃសង្គមខ្មែរយើនៅសម័យនោះ ។
កម្រងអត្ថបទទី២ បានរចនាឡើងនៅពេលលោកជាប់ក្នុងពន្ធនាគារភ្នំពេញ ដោយបង្ហាញភាពពិតនិយមក្នុងគុក និងការរញ្ជួយចិត្តរបស់កវី ។ ពេលរស់នៅប្រទេសបារាំងលោកនៅតែនិពន្ធកំណាព្យនានាតទៅទៀតពោលគឺនៅឆ្នាំ១៩៧២ លោកបានឆ្លើយតបនឹងពួកកាសែតទាំងឡាយដោយអត្ថបទកំណាព្យមួយមានចំណងជើងថា «ឱយតែខ្មែររស់» ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក លោកបានបោះផ្សាយកម្រងកំណាព្យមួយទៀតមានចំណងជើងថា «ចំរៀងចាប៉ី ៖ អន្ត្រែង អន្ត្រែង ក្រឡិតក្ដឯង អន្ត្រែងឱយគេ» គឺជាកំណាព្យទំនើបមានរចនាបទថ្មីបែបបដិវត្តន៍អក្សរសិល្ប៍និយមដែលខ្មែរមួយចំនួនមិនយល់មិនទទួលស្គាល់ ត្រឡប់ជាយល់ថាជាកំណាព្យ «អាសអាភាស» ដោយមិនស្គាល់តម្លៃនៃការវិវត្តន៍អក្សរសិល្ប៍ជាទួទៅដូចមាននៅប្រទេសធំៗនៅអាស៊ី អ៊ឺរ៉ុប និងអាមេរិក ជាដើម ។ កំណាព្យនេះមានការប៉ះពាល់ដល់អ្នកនយោបាយ និងអ្នកកាន់អំណាច ហើយម្យ៉ាងទៀតអក្ខរាវិរុទ្ធនៃពាក្យខ្លះៗរបស់កវីនិពន្ធពុំមានក្នុងវចនានុក្រមផ្លូវការ តែកវីនិពន្ធប្រើពាក្យទាំងនេះដោយចេតនាដើម្បីតែងសម្ដែងមនោសញ្ចេតនា និងការរញ្ជួយចិត្តអារម្មណ៍របស់លោកផ្ទាល់ ។ ឧទាហរណ៍ ដូចពាក្យថា ៖ មេបុណ្យ លោកហៅថា មេបូន, បាយ័ន ហៅថា បាយ៉ូន, បាគង ហៅថា បាគោង ។ល។ តែពាក្យនិមួយៗដែលលោកប្រើខុសពីទម្លាប់ប្រក្រតីលោកបានពន្យល់ន័យនិយមបានច្បាស់លាស់ ៕
No comments:
Post a Comment